Tłumaczenia wiążą się z różnego rodzaju trudnościami. Jednym z takich problemów są wyrażenia dialektalne. Jak więc poradzić sobie z przełożeniem tekstu oryginalnego na język docelowy, aby miało to sens? Jak nie trudno się domyślić, to nie taka łatwa sprawa. Jedna kwestia to: przenieść poziom znaczeniowy na drugi język, a druga kwestia to: zrobić to w taki sposób, aby odbiorca językowy nie czuł sztywności gorsetu tłumaczeniowego. Najprostszym rozwiązaniem w takiej sytuacji jest po prostu zwrócenie się o pomoc do zawodowego tłumacza. Odpowiednie kompetencje to coś, co zamienia problem w wyzwanie.
Techniki tłumaczenia wyrażeń dialektalnych
Zacznijmy od podstaw i sprawdźmy, co w ogóle kryje się pojęciem, które dotyczy naszego dzisiejszego temati. Słowo dialekt pochodzi od greckiego terminu diálektos oznaczającego dyskurs, rozmowę, sposób mówienia. W piśmiennictwie Starego Kontynentu pojęcie to pojawiło się w XVI wieku. Pierwotnie znaczyło sposób mówienia, manierę typową dla danego mówiącego. Dziś pod tym terminem rozumie się wariant języka, który wyodrębniono na podstawie określonych odrębności związanych ze zróżnicowaniem geograficznym. Zwykle rozróżnia się dialekty terytorialne i stratyfikacyjne (tak zwane socjolekty). Peter Trudgill podzielił z kolei dialekty na: tradycyjne i mainstreamowe. Niezależnie od tego, w jaki sposób je się definiuje czy dzieli, one istnieją i to w bardzo licznie. Skoro liczba języków na świecie to ponad 7 tysięcy, łatwo sobie wyobrazić jak liczna i ogromna jest liczba dialektów Tylko w Polsce dialekty dzielą się na lądowe i pomorskie. Mamy więc np. dialekt wielkopolski, małopolski, mazowiecki, śląski, kaszubski oraz nowe dialekty mieszane. To nie koniec listy. Jak to? Poza granicami naszego kraju istnieją jeszcze: dialekt północnokresowy i dialekt południowokresowy.
Peter Newmark wyróżniał kilka metod tłumaczeniowych. Oto one!
- Tłumaczenie słowo w słowo. Mamy tu do czynienia z techniką literalną, czyli słowo po słowie tłumaczymy dosłownie tekst z języka źródłowego.
- Druga strategia to tłumaczenie dosłowne. Dla konstrukcji gramatycznych naszego dialektu źródłowego szukamy bliski ekwiwalent w języku docelowym. Wyrażenia leksykalne przekłada się pojedynczo nie zważając na kontekst.
- Inna metoda to tak zwane tłumaczenie wierne. Tutaj według tej teorii przekładu tworzy się dokładne tłumaczenie kontekstu oryginału, ale i zachowuje się struktury gramatyczne.
- Inna opcja to tłumaczenie semantyczne. Tutaj dużą wagę przykłada się do estety tekstu źródłowego.
- Adaptacja tekstu źródłowego. Jest to najbardziej swobodne tłumaczenie tekstu. Tu trzeba kwestie kulturowe postrzegać przez pryzmat odbiorcy docelowego w związku z tym, kontekst kulturowy jest zaadaptowany do języka docelowego.
- Tłumaczenie luźne lub tłumaczenie wolne. Według tej koncepcji tłumaczenia przekłada się tekst źródłowy bez zachowania pierwotnego stylu czy formy, a nawet treści.
- Tłumaczenie idiomatyczne oddające sens materiału z informacji języka źródłowego. Często zniekształcone są tu niuanse znaczeniowe.
- Ostatnią metodą jest tak zwane tłumaczenie komunikatywne. Tu tłumacz wydobywa takie znaczenie wersji oryginalnej, aby treść i forma były zrozumiałe dla odbiorców docelowych.
Artykuły polecane dla Ciebie:
- „Czym jest tłumaczenie?”
- „Jak pisać po niemiecku na polskiej klawiaturze?”
- „Jak tłumaczyć instrukcje obsługi?”
- „Program tłumaczeniowy do tłumaczeń”
- „Jakich tekstów dotyczy tłumaczenie techniczne?”
Techniki tłumaczenia wyrażeń dialektalnych – trudności w procesie przekładu
Proces tłumaczenia w przypadku wyrażeń dialektalnych jest niezwykle wymagający. Niektórzy mówią o strategiach przekładu, a inni o wyborach, które musi podjąć tłumacz. Przede wszystkim pierwsza trudność to dany dialekt. Jeśli osoba pracująca nie zna go bardzo dobrze, nie ma tak naprawdę mowy o tym, aby w sposób prawidłowy przełożyć treści z języka źródłowego na język docelowy. Problemem więc jest samo znalezienie odpowiedniego specjalisty. Dialektami z założenia posługuje się niewielka liczba osób. Tymczasem terminologia, warstwa leksykalna, stylistyczna czy semantyczna wymaga znajomości i wyczucia danego języka obcego. Jak ktoś ma przełożyć metaforę i znaleźć jej odpowiednik w drugim języku, kiedy nie ma obycia z językiem przekładu? Właśnie!
- Brak tłumacza znającego dany dialekt. Znajomość języka źródłowego i języka docelowego jest podstawą do wykonania przekładu. Kiedy nie ma specjalisty, który pracuje w danej parze językowej rodzi się problem: kto zajmie się wykonaniem tłumaczenia pisemnego czy tłumaczenia ustnego.
- Umiejętności specjalisty. Tłumacz i jego kompetencje autorskie są tu równie ważne, co znajomość języka obcego. Bez warsztatu tłumacza i lekkiego pióra nie ma mowy o profesjonalnym akcie tłumaczenia.
- Nieprofesjonalne podejście do przekładu. Bez znajomość teorii przekładu dialektalnego trudno wybrać odpowiedni sposób tłumaczenia. Strategii jest wiele, ale która z nich będzie tą najlepszą w danym przypadku? Właśnie tu zaczyna się rola zawodowca.
- Wyrażenia idiomatyczne, humor czy neologizmy to także trudności, z którymi mamy do czynienia w trakcie przekładu. Stąd tak ważna jest rola tłumacza.
Techniki tłumaczenia wyrażeń dialektalnych – kto najlepiej przekłada dialekty
Kiedy potrzebujesz przetłumaczyć tekst z wyrażeniami dialektalnymi, najlepiej oddaj go w odpowiednie ręce. Warto tu od razu zapytać, co znaczy: odpowiednie ręce? Tekst tłumaczenia powinien wykonać kompetentny specjalista. Jak do wybrać? Przede wszystkim kluczem powinien być konkretny dialekt i kompetencje zawodowe. Do przekładu literackiego nie zatrudnisz człowieka zajmującego się ekonomią czy prawem. Jak znaleźć takiego fachowca? Najprościej przez biuro tłumaczeń lub wśród tłumaczy-freelancerów.
- Tłumacz musi być na „ty” z teorią przekładu dialektalnego.
- Specjalista pracujący z tekstem powinien swobodnie posługiwać się językiem polskim i dialektem tekstu źródłowego.
- Bezcenne jest doświadczenie w pracy.
- Liczą się kompetencje zawodowe: wiedza, praktyczne umiejętności.
